Informacje ogólne

Gmina Szczytno zajmuje centralną część Ziemi Szczycieńskiej. Teren ten położony jest w południowej części Pojezierza Mazurskiego, a dokładniej na pograniczu Pojezierza Mrągowskiego, Równiny Mazurskiej i Niziny Kurpiowskiej. Gmina Szczytno, sąsiaduje ze wszystkimi pozostałymi gminami powiatu szczycieńskiego i są to gminy: Jedwabno, Pasym, Dźwierzuty, Świętajno, Rozogi, Wielbark, a także miasto Szczytno, które stanowi enklawę otoczoną terenem gminy Szczytno. W Szczytnie mają także swoją siedzibę władze powiatu.
Gmina Szczytno to największa pod względem powierzchni (34 tys. ha), oraz najliczniejsza pod względem liczby mieszkańców (ponad 13 000) spośród gmin wiejskich powiatu.



Mapka Powiatu Szczycieńskiego z uwzględnieniem gmin.

HISTORIA

Pierwsze ślady bytowania człowieka na obecnej Ziemi Szczycieńskiej pochodzą z okresu neolitu (ok. 8800-2000 p.n.e.), o czym świadczą znalezione w okolicach miejscowości Sasek Mały i Sasek Wielki, pochodzące z tego okresu krzemienne groty strzał. Znaleziska o pochodzeniu późniejszym (epoka brązu, a następnie żelaza i okres średniowiecza) to m.in. cmentarzyska, liczne narzędzia, monety i ceramika.
Galindowie – plemię pruskie - to pierwszy znany lud, który zasiedlił na początku naszej ery południowe Mazury. Wkrótce wskutek krwawych walk z plemionami sąsiednimi tereny te zostały w znacznym stopniu wyludnione. Śladami tamtych dziejów są pozostałości po grodziskach i innych osiedlach w okolicach m.in. Pasymia, Małszewa i Jedwabna.
Przybycie Krzyżaków w XIII w. spowodowało włączenie Prus do państwa zakonnego. Część północna i wschodnia Ziemi Szczycieńskiej znalazła się w komturii elbląskiej, zaś pozostała - w komturii ostródzkiej. W połowie XIV w. wybudowany został zamek szczycieński w miejscu wcześniejszej drewnianej strażnicy z 1266 r. Mieli tam siedzibę dostojnicy krzyżaccy. Do czasów dzisiejszych przetrwały jedynie śladowe części zamkowych ruin.
Począwszy od XIV w. zakładano na tym terenie osiedla, z czym wiązało się stopniowe zaludnienie okolicy. Pierwsze osady pojawiły się na terenie obecnego Szczytna oraz w sąsiedztwie jezior Sasek Wielki, Kalwa i Leleskie. Były to m.in. Bartna Strona, Tylkówko, Grom, Leleszki, Jęcznik i Tylkowo.
Po Hołdzie Pruskim (1525 r.) i sekularyzacji Prus państwo zakonne stało się dziedzicznym księstwem, a w roku 1701 – Królestwem Pruskim.
Reforma administracyjna przeprowadzona przez króla Fryderyka Wilhelma w XVIII w. spowodowała, że Ziemia Szczycieńska weszła w obręb powiatu nidzickiego, natomiast w 1818 r. stolicą powiatu stało się Szczytno, a w jego zasięgu znalazły się wszystkie obecne gminy powiatu za wyjątkiem gminy Jedwabno, która przyłączona została dopiero w roku 1955.
Jednym z godnych uwagi obiektem historycznym jest Szczycieńska Pozycja Leśna. Jej trasa biegnie przez teren Gminy Szczytno. Fortyfikacje Prus Wschodnich tworzyły w pierwszej połowie XX wieku system obronny najdalej na wschód wysuniętej prowincji Niemiec. Ich częścią była właśnie Szczycieńska Pozycja Leśna ciągnąca się od jeziora Nidzkiego poprzez Karwicę, Spychowo, tereny na północ od Piasutna i Jerutek, do jeziora Wałpusz, następnie obiegająca od południa Szczytno, przez Rudkę, Siódmak, do jeziora Szoby Małe i dalej przez Warchały, Jedwabno aż do jeziora Dłużek. Składały się na nią wielokilometrowej długości rów przeciwpancerny, ziemne i betonowe stanowiska karabinów maszynowych, schrony, zapory drogowe, magazyny itp. elementy. Całość była uzupełniona różnorakimi przeszkodami przeciwpancernymi i przeciwpiechotnymi oraz połączona ciągłymi liniami okopów. Doskonale były tu wykorzystane naturalne przeszkody, takie jak jeziora, rzeki, ukształtowanie terenu, zalesienie.
Z obiektów tych do dnia dzisiejszego nie zachowało się wiele, ale bystry obserwator bez trudu zlokalizuje ich pozostałości będące niewątpliwie reliktami sztuki fortyfikacyjnej.